De hijskraan van Machinefabriek Thole.

Enschede heeft een rijk industrieel verleden en gelukkig zijn er nog verschillende fabrieksgebouwen uit de textiel historie die tot op de dag van vandaag via een herbestemming nieuwe functies vervullen. Veel van die gebouwen hebben een gemeentelijke monumentstatus en zijn dus beschermde gebouwen. Maar na de vuurwerkramp in 2000 hebben we een unieke kans laten liggen om de hijskraan van de firma Thole te bewaren c.q. te restaureren. Het had een industrieel monument kunnen zijn als herinnering aan de vuurwerkramp maar helaas het liep anders.

Machinefabriek Thole was een prominente industriële onderneming in Enschede, opgericht in 1896 door de Duitse immigrant Johan Heinrich Thole. Het bedrijf begon als smederij en constructiewerkplaats en groeide uit tot een producent van licht staalconstructies, waaronder bovenloopkranen, draaikranen, bruggen en sluizen. ​

Thole Enschede.

Thole begon in 1896 als constructiewerkplaats en smederij onder leiding van J.H. Thole en in 1927 omgezet in een NV.
De firma fabriceerde onder andere bovenloopkranen, loopkatten, handloopkranen, draaikranen, topkranen en portaalkranen. Naast de kranen werden er ook beweegbare bruggen, sluizen en schuiven, bewegingswerken en tandwielkasten vervaardigd.
In 1965 leverde Thole al slagbomen en dergelijk sinds 2004 is de firma nog meer gespecialiseerd in toegangsconcepten en heeft als Thole Group drie werkmaatschappijen.
Parkeersystemen levert afsluitbomen, inzinkbare palen en diverse toegangscontrolesystemen.
Machinefabriek Thole levert (bovenloop) kranen inclusief onderhoud en speciale bouwwerken.
Environment Technology levert sorteerlijnen bestemd voor huisafval, shredders en balenpersen.

Thole was gevestigd aan de Tollensstraat in de wijk Roombeek, een gebied dat bekend stond om zijn industriële bedrijvigheid. In de loop der jaren specialiseerde het bedrijf zich in toegangscontrolesystemen, zoals slagbomen en parkeersystemen, en leverde het producten aan onder andere Rijkswaterstaat en diverse projectontwikkelaars. ​

Op 13 mei 2000 werd Machinefabriek Thole zwaar getroffen door de vuurwerkramp in Enschede. De fabriek bevond zich direct naast de vuurwerkopslag van SE Fireworks en werd vrijwel volledig verwoest. Alle machines, documenten en materialen gingen verloren. Slechts een bedrijfsauto, die toevallig niet op het terrein stond, bleef gespaard. ​

Na de ramp maakte Thole een doorstart op een nieuwe locatie in Hengelo. Het bedrijf bleef actief in de productie van toegangscontrolesystemen, maar kampte met financiële uitdagingen. In 2004 en opnieuw in 2013 werd het bedrijf failliet verklaard. ​

De hijskraan van Thole

Een opvallend overblijfsel van de oorspronkelijke fabriek was de grote hijskraan, die ondanks de schade door de explosie nog overeind stond. De kraan werd opgeslagen op de gemeentelijke werf in Enschede met het idee deze te behouden als industrieel erfgoed. Er waren plannen om de kraan een nieuwe bestemming te geven, bijvoorbeeld als blikvanger op een bedrijventerrein of bij een museum. De kraan werd vanwege gebrek aan een geschikte locatie en financiering na jaren verkocht als sloopijzer en belande op een oud ijzer berg in Groningen

Historische betekenis

Machinefabriek Thole speelde een belangrijke rol in de industriële ontwikkeling van Enschede en de wijk Roombeek. De geschiedenis van het bedrijf weerspiegelt de opkomst en neergang van de industriële bedrijvigheid in de regio, evenals de veerkracht van ondernemingen die geconfronteerd worden met tegenslagen.

Dat het ook anders kan aflopen met een hijskraan bewijst de grijperdraaikraan in Helmond die door de firma Thole in Enschede werd gemaakt.

Dit is een unieke combinatie van een rijdende grijperdraaikraan op een verhoogde kraanbaan.
Kraanbaan en kraan werden gefabriceerd in 1928 door de Nederlandse kraanbouwer Thole, Enschede, besteld door de firma Van Bussel in Helmond en opgeleverd in 1929 voor het laden en lossen van schepen en vrachtauto’s naar en vanaf het opslagterrein naast de kraanbaan.
De kraan en de kraanbaan werden in 1936 verkocht aan de firma Slits en die hebben de kraan sindsdien in gebruik gehad. Na 1988 nam de bedrijvigheid af, maar de kraan was nog tot in de 21e eeuw in bedrijf. Dries Slits deed in juli 2009 een poging om de kraan naar de sloop te brengen. Maar zodra de lokale Erfgoed beweging van het plan hoorde kwamen zij in actie en ook de Nederlandse Stichting Erfgoed Kranen werden er ook bij betrokken, wat uiteindelijk ertoe leidde dat de burgemeester besloot dat de gemeente de kraanbaan met kraan moest overnemen met het doel deze voor de toekomst te behouden
Op 25 februari 2014 werd de kraan weer op de nieuw geschilderde kraanbaan geplaatst en ziet er weer stralend uit!
Niet alleen de kraan, maar ook de oude cacaofabriek rechts naast de kraanbaan werd geheel gerenoveerd als centrum voor film, voorstellingen en opleiding, inclusief een restaurant met open terras en zo werd er een fraaie locatie gecreëerd en een perfecte plaats voor het samenkomen van mensen.