Het had destijds niet veel gescheeld of de kleine synagoge van Haaksbergen was gesloopt. Maar gelukkig waren er een aantal inwoners van Haaksbergen die de architectuur en het culturele belang van de synagoge begrepen en actie voerde tot behoud en met succes. Zowel het interieur en het exterieur van de synagoge zijn eenvoudig van uitvoering. Er waren destijds geen rijke textielfabrikanten in Haaksbergen die in de bouw van de synagoge moesten concurreren tegen hun collega’s zoals in Enschede.

De sjoel van Haaksbergen stamt uit 1828. Ze mocht worden gebouwd, nadat koning Willem I uiteindelijk toestemming had gegeven voor de bouw van een synagoge in Haaksbergen. Voor die vergunning was dertig jaar gestreden, en uiteindelijk heeft wethouder Jordaan in een kwade brief aan de koning die vergunning afgedwongen. Immers, de Haaksbergse Joden vormden een integraal onderdeel van de lokale gemeenschap en zij bestond volledig uit respectabele mensen, die ook recht hadden op hun gebedshuis.

Van de te slopen Villa de Sloepe, die stamde uit 1737, van de familie Van der Sluijs, werd het sloopmateriaal gekocht en naast het slooppand ontstond de nieuwe sjoel. Details uit 1737 zijn nog goed te zien: de Bentheimer zandstenen grondlaag, de vensterbanken en de gevelsteen zijn opvallende laat-gotische elementen. De vensterbanken en een gevelsteen zijn ook mooie details.

 

 

 

In de noordmuur is nog een litteken te zien van de in 1908 gesloopte uitbouw die diende als ritueel bad, het ‘mikwe’. In dat jaar werd de joodse school, die aan de noordzijde van de sjoel stond, ingericht als nieuw en modern mikwe, waarbij de Joodse kinderen nu voor Joodse les naar de verderop in de straat gelegen openbare school konden. Dit gebouw is in de jaren '70 gesloopt. De contouren worden nu aangegeven door de heg, die om het tuintje is geplaatst. In de oorlog is het gebouw nagenoeg ongeschonden gebleven. De Joodse gemeente van Haaksbergen is tijdens de oorlogsjaren gehalveerd.

Het interieur van de synagoge is volledig in oude stijl en het liturgisch meubilair is in eenvoud uitgevoerd. In de Heilige Arke bevinden zich de wetsrollen, die nog gebruikt worden door de Liberaal Joodse Gemeente Twente die er sinds de renovatie van 1982 gehuisvest is. Op het gazon naast de synagoge staat het beeld van Betsy Frankenhuis, symbool van de weggevoerde en vermoorde Haaksbergse joden, waarvan zij de jongste was.

Ondanks de Tweede Wereldoorlog en dat in tegenstelling tot veel andere synagogen in Nederland hebben de Duitsers deze plek in Haaksbergen ongemoeid gelaten. De sleutel ging na de laatste dienst in 1942 naar een juwelier in Haaksbergen. En na de oorlog is hij daar gewoon weer opgehaald.