Woningen Toernooistraat 2 – 14

Nico Zantinge (1928-1983) was een Enschedese architect. Zantinge volgde zijn architectenopleiding in Amsterdam. Hij heeft vanaf het eind van de jaren vijftig tot in het begin van de jaren tachtig een groot aantal villa’s, huizen, maar ook verbouwingen van winkels vorm gegeven.

Ook heeft hij aan een aantal architectuurprijsvragen meegedaan.

Zantinge heeft in Twente, maar ook in de rest van Nederland én in het buitenland gebouwen ontwerpen. Hij was bevriend met de bekende architect Piet Blom.Zantinge was daarnaast ook nog verbonden aan de AKI als docent. In 2006 heeft het architectuurcentrum een tentoonstelling aan hem gewijd in samenwerking met het Rijksmuseum Twente. Toen was er maar weinig tijd beschikbaar voor onderzoek en lang niet alle projecten waren bekend.

Aan de Toernooistraat staat een rij van zeven bungalows uit 1966, ontworpen door de Twentse architect Nico Zantinge (1928-1983). Eén van de woningen werd door Zantinge ingericht als zijn eigen woonwerkhuis. Dit gebouw kan als hoogtepunt van zijn oeuvre worden gezien. Zantinge werd als architect geïnspireerd door een tegenstroom in de architectuur die zich in de jaren ’60 ontwikkelde. Architecten als Aldo van Eyck, Herman Hertzberger en Piet Blom zetten zich af tegen de grootschaligheid van het Nieuwe Bouwen en pleitten voor het terugbrengen van de menselijke maat in de architectuur. In hun structuralistische ontwerpen stond de mens centraal.

Hoewel het gedachtegoed van Zantinge hierop aansloot, hield hij er een geheel eigen architectuurstijl op na. In zijn werk werd hij geïnspireerd door de kunsten en andere culturen. Zijn voorliefde voor pure, lokaal geproduceerde materialen deed hij op in Scandinavië. In zijn werk vinden we dit terug in het gebruik van bakstenen, dakpannen en tegels van gebakken Hollandse klei.

In Mexico raakte Zantinge geïntrigeerd door de hoogteverschillen in de bouwkunst van de Maya’s en Azteken. Hieruit ontstond zijn toepassing van trapjes en afgangen, wat resulteerde in een spannend lijnenspel. In 1966 kocht Zantinge een stuk bouwgrond aan de Toernooistraat, waarop hij zeven bungalows ontwikkelde. De rij woningen kenmerkt zich door gesloten gevels, opgetrokken in bruine baksteen en voorzien van kleine vensters en schoonmetselwerk. Karakteristiek zijn de massieve bakstenen schoorstenen.

De daken zijn belegd met keramische pannen. Opvallend is de grote variëteit aan entreetrapjes, waardoor niet één woning hetzelfde is. Aan de achterzijde openen de huizen zich naar het omringende landschap middels grote glasstroken. Dakoverstekken bieden beschutting.

Het huis dat door Zantinge werd ingericht als zijn eigen woonwerkhuis, heeft een U-vormige plattegrond die een patio omsluit. De verschillende ruimten zijn aangeschakeld gegroepeerd en hebben allemaal zicht op de patio. Centraal ligt de ruime woonkamer met zitkuil en plantentuin. Hiermee haalde Zantinge letterlijk de natuur in huis. De slaapkamers bevinden zich aan de buitenzijden. De wanden zijn voorzien van schoon metselwerk, geverfde bakstenen of houten latten. De vloeren zijn grotendeels betegeld. De keuken, speelhoek, slaapkamers en woonkamer zijn voorzien van vaste banken, kasten en tafels. Dit meubilair is door Zantinge zelf ontworpen en door zijn vader vervaardigd.

Zantinge is tot zijn overlijden in 1983 in zijn huis blijven wonen. In 2006 woonde zijn weduwe er al veertig jaar en in al die jaren is er nooit iets aan het huis veranderd. Toen Peter den Oudsten in 2005 burgemeester van Enschede werd, werd voor hem één van de andere bungalows ingericht als ambtswoning.

Bron: Architectuurgids Enschede.

In 1966 had de provincie Overijssel en de gemeente Enschede het voornemen om ten zuiden van de Toernooistraat op de daar gelegen Es een kleinschalig industrieterrein te realiseren. Architect Zantinge en de toenmalige eigenaars hebben daar bij de provincie Overijssel en de gemeente Enschede bezwaar tegenaan getekend. Zoals we nu weten is de daar gelegen Es ongeschonden gebleven en is het nog steeds een van de kostbare Essen die we in Enschede rijk zijn.