Concordia aan de Oude Markt gemeentelijk monument.
Het is niet alleen een historisch gebouw maar heeft ook een lange voorgeschiedenis: Concordia aan de Oude Markt. In de tweede helft van de negentiende eeuw is in Enschede sprake van een grote en vooral actieve katholieke gemeenschap onder aanvoering van de bekende kapelaan Alphons Ariëns (1860-1928). De textielnijverheid speelt een steeds grotere rol in Enschede. Vanaf het moment dat in 1850 de eerste stoommachines worden geïntroduceerd, ontwikkelt de aanvankelijk kleinschalige bedrijvigheid zich tot een echte moderne en grootschalige industrie.
Deze industrialisatie leidt uiteraard tot een steeds groeiende vraag naar arbeiders. In deze tijdsgeest wordt in 1891 door kapelaan Alphons Ariëns het ontmoetingscentrum voor de katholieke arbeiders van de R.K. Arbeidersvereniging opgericht.
Ariëns is geestelijk adviseur van de vereniging en wil een St. Joseph-huis voor ‘zijn’ arbeiders (St. Joseph is de patroonheilige van de christelijke arbeiders). Hij koopt daartoe een ruim terrein aan de Oldenzaalsestraat aan waar in eclectische trant het eerste katholieke volkshuis voor de R.K. Arbeidersvereniging verrijst, naar ontwerp van de Amsterdamse architect ir. Joseph Th.J. Cuypers (zoon van dr. Pierre J.H. Cuypers). Joseph Cuypers levert kort daarna ook het ontwerp voor de nabij gelegen Sint Jozefkerk (1894).
Het verenigingsgebouw wordt op 22 november 1891 geopend en stond en staat nog steeds bekend als ‘Tivoli’. Deze naam verwijst mogelijk naar het tuinen- en fonteinencomplex Tivoli nabij Rome. Deze plek heeft Ariëns waarschijnlijk tijdens zijn studie in Rome bezocht en hem later mogelijk geïnspireerd bij de oprichting van het volkshuis. Het gebouw ligt aanvankelijk buiten de stad en is omgeven door tuinen. Echter, na de Tweede Wereldoorlog moeten deze tuinen wijken voor naoorlogse woningbouw.
Het Tivoli gebouw aan de Oldenzaalsestraat
Toch blijkt al snel dat Tivoli te klein is. Er worden plannen gemaakt voor de bouw van een nieuw gemeenschapscentrum aan de Oude Markt, naar een ontwerp van de architect Jacobus Augustinus van Straaten (1862-1920). Dat wordt dus Concordia, in 1902 opgericht door Alphons Ariëns.
Het nieuwe verenigingsgebouw is destijds veel lager. Zeven jaar na de opening brandt het op kerstavond bijna volledig af. Het pand wordt onmiddellijk herbouwd, maar dan wel twee keer zo hoog zodat het boven de andere panden rondom de Grote Kerk uittorent. Als het midden jaren zestig leeg komt te staan, koopt de gemeente het gebouw. In de loop der jaren is de bonbonnière (theaterzaal) gerestaureerd en in 2014 krijgt ze de nieuwe kleuren. De kleine theaterzaal wordt door artiesten en bezoekers gezien als een van de mooiste van Nederland.
In de loop der jaren wordt Concordia van verenigingsgebouw een hotel, een bioscoop en theater, staat het enige tijd leeg en gaat dan verder als bioscoop, theater en horeca.
Het huidige Concordia gebouw aan de Oude Markt.
Met de status van gemeentelijk monument mogen geen bouwkundige wijzigingen aan het gebouw worden aangebracht, met uitzondering van regulier onderhoud. De monumentenstatus geldt niet alleen voor de buitenkant van het Concordia maar ook voor de historische elementen aan de binnenkant.
De theaterzaal van Concordia.
