Op zaterdag 27 september 2025 werd een informatiepaneel onthuld bij de archeologische belevingsplek aan de Marie de Roodelaan in Enschede. Ter herinnering aan deze vondsten die hier zijn opgegraven is jaren geleden een verbeelding in het gras gemaakt.

Buurtbewoner Edwin Vos vroeg zich al jarenlang af wat die stenen in het gras toch konden betekenen. Was het een kunstwerk? En zo ja, wie was dan de kunstenaar? Hij vroeg wijkbudget aan om de stenen schoon te kunnen maken. En al snel werd duidelijk dat het niet om een kunstwerk ging maar om een andere bijzondere vondst.

De stenen in het gras tonen de plattegrond van een boerderij uit de ijzertijd die ooit op deze plek stond, maar zonder uitleg is dat niet te achterhalen voor de voorbijganger. Sinds zaterdag is dat anders en is de geschiedenis van de Elferink es te lezen op het informatiepaneel.

Als je nu door de wijk 't Zweerink loopt heb je niet het idee dat je in de voetsporen loopt van mensen die hier bijna 5000 jaar geleden ook woonden, werkten en hun doden begroeven. In 1992 en 1993 heeft de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (nu RCE) samen met de AWN afdeling Twente en de St. Historische Sociëteit Enschede-Lonneker hier opgravingen gedaan. Er bleken hier resten in de bodem begraven te liggen van huizen, opslagschuren en zelfs een grafheuvel.

De mysterieuze stenen tonen de plekken waar ooit de palen van een boerderij uit de IJzertijd stond (800-500 v. Chr.). Behalve de verkleuring van de palen van de boerderij in het zand zijn er ook veel aardewerkscherven gevonden, samen ruim 8 kilo. Aardewerk vertelt veel over hoe mensen vroeger leefden. Zo zijn er spinklosjes gevonden waarmee draad werd gesponnen, stukken van kruiken waarin voedstel werd bewaard en schalen waarvan werd gegeten.

Naast de boerderijen stonden zgn. spiekers, kleine vierkante voorraadschuurtjes op palen. Zo kon de wintervoorraad hoog en droog en vooral buiten het bereik van knaagdieren worden opgeslagen.

Maar de IJzertijd boerderij is bij lange na niet het oudste dat hier is gevonden. Dat is een Neolithische grafheuvel (2850-2400 v. Chr.). In het Neolithicum werden de doden begraven onder een grafheuvel. Op de Elferink es werd de dode samen met een pot (een zgn. standvoetbeker) en vuurstenen mes en schrabber in een kuil begraven waaroverheen een heuvel werd opgeworpen. Niet iedereen werd in een grafheuvel begraven, slecht 10-15% van de bevolking. Grafheuvels waren dus ook toen al belangrijke plekken en bleven vaak honderden jaren een rol spelen in de samenleving.

Ook in de Bronstijd(2000 - 1200 v. Chr.) woonden er mensen op de Elferink es. Paalkuilen, verkleuringen in de bodem waar ooit een houten paal stond, geven aan dat hier ooit een lange boerderij stond. Ook zijn er scherven met 'wikkeldraadversiering' gevonden; een met een draad omwikkeld stokje werd in de nog natte klei geduwd. Deze versiering is typisch voor de Vroege Bronstijd.

De boerderij uit de vroege middeleeuwen (450 - 1050 na Chr.) die gevonden is was maar liefst 22 meter lang. Het dak werd gedragen door paren van gekoppelde palen, waarvan er één in of aan de binnenzijde van de wand en één aan de buitenzijde stond. In de paalsporen is veel houtskool gevonden wat er op kan wijzen dat de boerderij is afgebrand.

Het paneel werd onthuld door de oudste inwoner tijdens een buurtfeest op burendag. Zo heeft een vraag uit de buurt ertoe geleid dat de huidige bewoners een klein beetje kennis hebben gemaakt met hun buren uit de het verleden.

Bron: Gemeente Enschede

Meer weten over de opgraving?

In de hal van het stadskantoor van Enschede staat een vitrinekast met archeologische vondsten van o.a. de Elferink es.

Lees ook het boekje dat Huub Scholte Lubberink schreef over de opgravingen en dat werd uitgegeven in de reeks Publicaties Archeologische Depot Overijssel (Enschede - Elferink Es. van enkelgraf tot esgreppel. Sporen van bewoning, begraving en agrarisch gebruik uit de prehistorie, middeleeuwen en nieuwe tijd - 2014).