Gemeente Enschede
Enschede en omgeving in 1730.
De geschiedenis van Enschede gaat terug tot in de middeleeuwen. Over Enschede in die tijd is niet veel bekend maar we weten wel dat de kernstructuur van de stad door de eeuwen heen vrijwel ongewijzigd is gebleven. In het jaar 1325 kreeg Enschede stadsrechten en vormde het een belangrijke route van Deventer naar Munster en Osnabrück. De grachten en vestingwallen rond Enschede vormden in die tijd onneembare vestingwerken, maar in 1518 werden de vestingwerken door de Geldersen met de grond gelijk gemaakt. In 1597 werd de stad Enschede ingenomen door prins Maurits . De vestingwerken werden door Maurits ontmanteld en alleen de buitengracht werd nog gehandhaafd. Omstreeks 1600 werd de buitengracht gedempt en was de militaire rol van Enschede beëindigd.
Na de stadsbrand komt er snel hulp op gang van tenten, voedsel en water.
De stadsbrand van 1862, dat was inmiddels de derde grote brand in Enschede, heeft letterlijk alles verwoest. Enschede was van de kaart geveegd maar dat zorgde ervoor dat Enschede in razend tempo werd herbouwd. In de 18e en 19e eeuw ontwikkelde Enschede zich tot een textielcentrum en kwam de economische ontwikkeling echt op gang. De stedenbouwkundige ontwikkeling van Enschede liet ook niet op zich wachten door de bouw textiel fabrieken en de wijken Pathmos, de Velve en de Laares. In de binnenstad en het buitengebied van Enschede werden voor de textielfabrikanten riante villa’s en buitenverblijven gebouwd.
Nadat in de periode 1970 -1980 een aantal markante gebouwen gesloopt werden kwam bij de Enschedese burgers langzaam het besef dat hiermee de cultuur historische waarde van gebouwen definitief werd verwijderd. Een deel van de geschiedenis van Enschede werd gewist en daar kwamen Enschedeers met wisselend succes tegen in opstand. De sloop in 1969 van het voormalige politiebureau aan de Haaksbergerstraat is achteraf gezien een keerpunt geweest in het besef dat monumentale gebouwen waardevolle monumenten zijn uit een lang verlegen maar met een belangrijke cultuur historische functie naar de toekomst.
Huis Zonnebeek, het voormalige woonhuis van de textielfabrikant Jan Bernard van Heek (1863-1923 }
Het heeft nog ruim twintig jaar geduurd voordat ook het gemeente bestuur vanaf 1990 zich bewust geworden van het schaarse erfgoed dat Enschede nog bezit en een inhaalslag heeft gemaakt om cultureel vastgoed te behouden. Soms zijn gebouwen of gebieden zo bijzonder dat de rijksoverheid ze een status toekent: die van beschermd rijksmonument. Het gaat dan, zoals de Monumentenwet het formuleert, om objecten en structuren die van belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde. Ook provincies en gemeenten kunnen waardevolle zaken, die voor de plaatselijke geschiedenis van belang zijn of een streekeigen karakter uitdrukken, aanwijzen als beschermd provinciaal of gemeentelijk monument. In de provinciale of gemeentelijke monumentenverordening zijn de wettelijke kader vastgesteld tot behoud van monumenten.
Met het gemeentelijke initiatief van de motie Monumentenzorg [november 2010] en de beleidsnota Erfgoed 21 [2012] heeft de gemeente Enschede een krachtig signaal afgegeven om het behoud en de instandhouding van monumenten voor Enschede prioriteit te geven. Niet uitsluitend financiële randvoorwaarden zijn uitgezet maar vooral de betrokkenheid en initiatieven van burgers, organisaties en instellingen zijn bij de gemeente Enschede onderkend bij de verder ontwikkeling en behoud van monumenten in Enschede.
Monumenten in Enschede verdienen zorg en aandacht zowel van gemeentelijke bestuurders maar ook van particuliere organisaties, instellingen en burgers. De monumentenwet geeft bouwwerken die deze status hebben een goede bescherming voor de toekomst. Eigenaars van deze gebouwen dienen bij restauratie en/of herbestemming te voldoen aan een monumentenvergunning. In sommige gevallen zijn er voor eigenaars aantrekkelijke fiscale regelingen op het gebied van inkomsten en overdracht belasting of subsidies bij herstel of restauratie werkzaamheden.
Daarnaast zijn er voor eigenaars ten behoeve van restauratie en onderhoud mogelijkheden voor laagrentende leningen via het revolving fund. Maar onze terugtredende overheid bepaalt steeds meer de beleidskaders voor monumentenzorg en stelt slechts beperkte financiële middelen ter beschikking. Voor eigenaars van monumenten betekent dit een extra verantwoordelijkheid voor goed huisvaderschap van het erfgoed. Particuliere belangen verenigingen op het gebied van behoud van monumenten kunnen eigenaars ondersteunen op het gebied van restauratie, herbestemming of financiering.
Het Stroot in Twekkelo.
In Nederland zijn negen regionale welstands- monumentenorganisaties. Deze adviesorganisaties houden zich op een breed terrein bezig met ruimtelijke kwaliteit; de advisering rond de instandhouding van monumenten is daar een belangrijk onderdeel van. Voor de provincie Overijssel en Flefoland is dit Het Oversticht, gevestigd in Zwolle. www.oversticht.nl
Monumenten van Enschede geeft een indruk van een aantal willekeurige maar wel unieke gemeentelijke en Rijks monumenten in Enschede. Veel van de geschiedenis van de verschillende monumenten is natuurlijk al bekend maar de objecten zijn voorzien van actuele foto’s. Personen en instellingen die aan dit document hun medewerking hebben verleend willen wij hierbij dankzeggen.
Gemeentelijk beleid cultureel erfgoed anno 2013.
De nota “Erfgoed 21” betreft de vernieuwing van het gemeentelijk beleid op het gebied van monumenten en erfgoed.
De vernieuwing van het beleid is een antwoord op:
het toenemende besef dat monumenten en erfgoed essentieel bijdragen aan de identiteit en aantrekkelijkheid van stad en buitengebied en belangrijk zijn voor de toekomstige economische ontwikkeling,
de toenemende aandacht van Enschedeërs voor de geschiedenis van hun stad, wijk en buurt en hun daarmee verbonden emoties,
het gegeven dat de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor monumenten en erfgoed toeneemt door decentralisatie van rijkstaken en veranderende wet- en regelgeving.
De kern van de nota wordt gevormd door de per onderwerp benoemde concrete beleidskeuzes.
De onderwerpen zijn:
de zorg voor monumenten en klein erfgoed,
het maken van een cultuur-historische waardenkaart en de vertaling daarvan in bestemmingsplannen,
het geven van nieuwe functies (herbestemmen) aan monumenten en erfgoed,
het beleefbaar maken en benutten van monumenten en erfgoed.
De beleidskeuzes in de nota zijn concrete maatregelen, met daarbij de rollen van de gemeente en de partners en een zo goed mogelijke inschatting van de te verwachten financiële consequenties. De beleidskeuzes betreffen wijzigingen en aanvullingen op het bestaande beleid.
De beleidsmaatregelen zijn:
1 Instellen Loket Monumenten, erfgoed en herbestemming, met veldwerker en betrokken partners,
2. Beschikbaar stellen “arrangement Monumentenwacht” voor gemeentelijke monumenten,
3. Aanvullen van de gemeentelijke monumentenlijst, conform de voorstellen van het Oversticht,
4. Inzet op behoud van klein erfgoed, samen met partners en burgers,
5. Opstellen cultuurhistorische waardenkaart in plusvariant, samen met partners en burgers,
6. Borgen cultuurhistorische waarden in bestemmingsplan,
7. Flexibiliseren regelgeving t.b.v. herbestemming: via bestemmingsplannen en tijdelijk gebruik,
8. Extra aandacht voor herbestemming van kerkgebouwen, samen met betrokkenen,
9. Beschikbaar stellen van een budget voor initiatieven van partners en burgers om monumenten en erfgoed beleefbaar te maken en te benutten,
10.Beschikbaar stellen van een jaarlijks budget om (via reguliere communicatiekanalen) mensen en organisaties in het zonnetje te zetten, die zich inzetten voor monumenten, erfgoed en cultuurhistorie in brede zin,
11. Verbeteren digitale informatievoorziening, samen met partners en burgers.
Meer informatie over de ambitieuze nota van de gemeente Enschede ? Klik dan hier; Beleidsnota Erfgoed 21
